De ideale school

Wat is een ideale school? Bestaat deze al? Welke verschillende methodescholen zijn er al? Welke visie zou mijn ideale school uitdragen? En hoe zou die er kunnen uitzien?

Deze vragen werden onder andere behandeld tijdens verschillende lessen in pyscho-pedagogiek. Een enorm interessant vak waarin ik reeds veel heb bijgeleerd. Het stukje rond de 'ideale school' wil ik graag even delen. Onderstaand filmpje over een kleuterschool in Japan, was ik vroeger al een keer tegengekomen, sprak me toen reeds aan, en werd tijdens de les nog een keer in de kijker gezet. Het bevestigt en ondersteunt ook mijn visie op onderwijs: Laat kinderen vrij. Laat ze zelf ontdekken. Breng de wereld binnen, maar laat de kinderen ook buiten. Laat ze zich verbinden met de natuur. Laat ze leren door vallen en opstaan.

Met een groepje van 4 studenten legden we onze visies voor een 'ideale school' naast elkaar, en konden we elkaar vinden in volgende punten:

We baseren ons voor de basis op de cirkelvorm (cfr. bovenstaand filmpje).

• Een cirkelvormige school, met ronde klassen. Er zijn telkens gemeenschappelijke zones voorzien tussen de klassen, gescheiden door uitschuifbare wanden. Deze zones kunnen zowel open (gemeenschappelijk tussen de klassen) als gesloten gebruikt worden. Deze kunnen ingericht worden als "research" en "i-Tech"-zones., waar de leerlingen zelfonderzoekend en ontdekkend aan de slag kunnen.
• De groene speelplaats is het middelpunt van de school. Er is een moestuin aanwezig, een actieve zone, een rustige zone waar ze even kunnen ontspannen,...
• In de klas zijn ook nog eens vier zones die open en toe kunnen a.d.h.v. panelen. We hebben een groene ruimte, een creatieve ruimte, een snoezelruimte en een bibliotheek. De plaatsen van de banken is flexibel (op wieltjes), zodat de klasruimte variabel benut kan worden en er bijvoorbeeld makkelijk een kring kan gevormd worden.
  
• De klassen kunnen langs beide kanten open, zowel naar de speelplaats als naar buiten. De toegang naar en connectie met de buitenwereld mag open blijven.
  

Spring mee voor ADHD

ZIE LINK: https://www.springmeevooradhd.be/

Op 20/10/2020 nam de actie "Spring mee voor ADHD" plaats. Op dat moment had ik reeds kennis gemaakt met mijn stageklas, waaronder 2 leerlingen met ADHD. Het is zo belangrijk dat deze kinderen - positieve - aandacht krijgen in de klas. Het zijn vaak zij die - door hun overvol vat aan energie - het klasgebeuren storen, maar dat vat aan energie, krijgt vaak een negatieve betekenis. Daarom vind ik acties als "Spring mee voor ADHD" top! Schenk hier aandacht aan, zeker ook als leerkracht.
Samen met een ondersteuner in de klas en de stagementor, ben ik actief mee op zoek gegaan naar wat de ADHD-leerlingen nodig hebben, wat kan hen helpen, zonder steeds te moeten teruggrijpen naar de "Zit stil"-zinnen. En dit kan op vele manieren, en is voor ieder kind anders. In de stageklas zijn verschillende hulpmiddelen al ingeschakeld:

• Een rekker onderaan de bank om met de voeten op te wiebelen.
  
• Een dagschema op de bank waarmee het verloop van de dag kan gevolgd worden: wanneer is het speeltijd, middagpauze, ....
• Loopkaartjes: de leerling in kwestie kreeg 4 loopkaartjes per dag: 2 voor de voormiddag, 2 voor de namiddag. De leerlingen kan deze zelf inzetten om even een rondje te gaan lopen op de speelplaats, wanneer hij aanvoelt dat het stilzitten niet meer mogelijk is.

Neen tegen nog minder
Artistieke vakken in het secundair

ZIE LINK: https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2020/11/17/kinderpsychiater-peter-adriaenssens-tegen-afschaffing-artistieke/

Kan het nog duidelijker? Neen!
Minder artistieke vakken in het onderwijs? Neen!

De nieuwe eindtermen van de overheid zorgen ervoor dat het Katholieke onderwijs, de uren van de artistieke vakken in de tweede graad gaat verminderen.

Toen ik dit artikel las, gingen mijn haren rechtstaan. Zoals kinderpsychiater Peter Adriaenssens het verwoordt:

"Het is heel eigenaardig dat we die in 2020 nog altijd als iets aparts beschouwen, alsof dat een paar uren zijn waarin het denken stilgelegd wordt."

Het denken wordt juist niet stilgelegd, het wordt net geactiveerd. Maar dan op een andere manier. Creativiteit heb je nodig doorheen je hele leven, niet enkel tot je 14 jaar. Het helpt je de wereld te 'filteren', te verwerken. Met dergelijke beslissing, ontneem je net de kans tot het verder denken en ontwikkelen van het brein. Het 'out-of-the-box' denken krijgt geen kans.

"Artistieke blootstelling voor iedereen, tijdens de klasuren."

Niet elk kind groeit op in dezelfde omgeving, en kan dus niet altijd in zijn/haar vrije tijd zelf de artistieke vakken gaan opzoeken. En gaat het daar nu nét niet om in het onderwijs: iedereen gelijke kansen geven? 

'Neen' dus, aan minder artistieke vakken in het onderwijs!

Differentiëren om te leren

Visie op identiteit en diversiteit in het onderwijs

Maar naast een ideale school als omgeving, het zich artistiek kunnen, mogen en leren uiten, en het differentiëren, is het van enorme waarde dat het kind gewoon kan 'zijn' op school. Het zichzelf zijn, en het zich aanvaard weten te voelen in alle mogelijke diverse vormen.

MIJN VISIE

Veerkracht opbouwen tegen racisme
Dit kwam onder andere aan bod in de lessen rond 'Identiteit en diversiteit', maar ook tijdens mijn stage in 2BaLo. Je voelt als leerkracht (in spe) dat dit groeit, leeft en dat er ook - van de leerlingen uit - vraag is naar inhoud. Tijdens de brainstorm in mijn stageklas rond kolonisatie bijvoorbeeld, kwamen er van de leerlingen leervragen rond het waar en wanneer van het ontstaan van racisme, en de daaruit voortvloeiende discriminaties, acties en protesten (cfr. Black Lives Matter). Je voelt de nood aan deze historische kennis, maar ook het onbegrip van de leerlingen. En laat dat net zo mooi zijn, hun onbegrip, hun vraag naar het 'waarom?'. Natuurlijk kan dit in een andere school een helemaal andere beginsituatie zijn.
Het is dus onze taak als leerkracht hen te onderrichten naar de oorsprong van dit alles. Studio Globo (Sporen van kolonisatie, sd) heeft hier een enorm uitgebreid en leerrijk aanbod aan materialen over onder andere kolonisatie waar je als leerkracht mee aan de slag kan. Het is onze taak om hier verder pro-actief te werken aan het kritisch bewustzijn van de leerlingen over racisme. Er moet plaats gemaakt worden voor een positieve identiteitsontwikkeling. (Zie ook puntje 'moedertaal')

Privileges
Het kritisch bewustzijn bij de leerlingen moet niet enkel aangewakkerd worden rond racisme, discriminatie gaat verder dan de huidskleur. Dit wordt ook duidelijk in de verschillen in de socio-economische status (SES) in de thuissituatie. Leven in armoede zorgt ook vaak voor het uitgesloten worden van (leer)kansen. Leerlingen die niet in armoede leven, wil ik als leerkracht toch de bril van multiperspectiviteit opzetten. Het zich laten bewust worden van de privileges waarmee ze leven, zonder ze hierover een schuldgevoel te geven uiteraard. Leerlingen die daarentegen in achterstelling leven, zullen zich hier vaak pijnlijk van bewust zijn. Hier wil ik bij stilstaan hoe ik als leerkracht alle leerlingen gelijke (leer)kansen kan bieden.

Diversiteit is overal
Als afronding van mijn stagethema "Dekoloniseer je mee?" (Van Goethem, 2021) - een thema dat ik samen met medestudente Natacha Desmet opbouwde - werkte ik met de leerlingen rond 'Inclusief Design' (ontwerpen die voor iedereen - ongeacht welke beperking - toegankelijk zijn). Ook dit is respect tonen en aanleren rond identiteit en diversiteit in onze samenleving. Door de leerlingen hier actief mee aan de slag te laten gaan (zelf laten concepten laten bedenken en ontwerpen) creëer je meer betrokkenheid van de leerlingen, én zijn ze gemotiveerd bezig. Laat de leerlingen reflecteren, en laat ze zélf in actie schieten. Een blikopener die vanuit henzelf komt werkt beter dan pure theorie.

Los van bovenstaand thema merkte ik dat ook in de handboeken van 'Taalkanjers' (Versmissen, Masschelein, Verdoodt, & Hebbrecht, 2020) er gewerkt wordt aan diversiteit. Hier werd bijvoorbeeld een heel thema gewijd aan 'stereotypering en clichés'. Rond wat 'voorbestemd' is voor jongens en wat voor meisjes: gaande van leesboeken over speelgoed tot beroepen, maar ook rollenpatronen op school, thuis en daar buiten. In het werkboek worden de leerlingen ook steeds aangezet om verder na te denken dan de invuloefeningen, hun eigen kritische mening te vormen, met welke stellingen ze het eens/oneens zijn. Het was een aangename ontdekking om te zien dat ook methodeboeken aandacht schenken aan wat het vroegere 'normaal' was - de segregatie en het categoriseren van jongens en meisjes - en de normen en waarden die we vandaag de dag willen meegeven aan de leerlingen: het nieuwe 'normaal', het aanvaarden dat elk individu normaal is, en niet 1 iemand de norm waar de rest zich aan moet meten.

Moedertaal
Een ander puntje waar ik als leerkracht zeker ook aandacht wil geven is ieders moedertaal. Stop deze niet weg, omarm deze, en ga ermee aan de slag in de klas. Dit zou ik bijvoorbeeld al kunnen introduceren door elk kind 's ochtends te begroeten in zijn/haar moedertaal.
Je moedertaal maakt deel uit van je identiteit, cultuur en eigenheid. Want - zoals zo mooi verwoord stond in onze cursus Didactiek Frans - : 'een openheid naar andere talen is een openheid naar diversiteit en andere culturen'. (Brosens & Catteau, 2020 - 2021) De taal die je (thuis) spreekt gaat immers verder dan de taal alleen, het gaat over je etniciteit. Iets wat iedereen trouwens heeft.
Tijdens de maatschappelijke stage van boekenbende las ik enkele keren voor aan mijn leeskindje. Hij sprak thuis Frans en Turks, en had op school nog moeite met de Nederlandse taal. Het fijne aan deze stage is dat je ondergedompeld wordt in de leefwereld van het kind, en op een speelse respectvolle manier aan de slag gaat met taal. Wel met de nadruk op het Nederlands bij het voorlezen, maar toch is hier ook een belangrijke insteek dat je de thuistaal niet moet verstoppen. Immers: een negatieve houding tov de moedertaal van het kind kan tot gevolg hebben dat het kind zich emotioneel miskend voelt en alleen maar negatieve gevoelens krijgt over de Nederlandse taal en zij die deze taal spreken. (Hebbrecht, Belmans, & Stevens, 2017 - 2018)

VISIE STAGESCHOOL

Hieronder volgt de visie van mijn stageschool (Heilig Hartcollege Tervuren):

1. Wij samen: iedereen is uniek en dat is oké.
2. Ik ontwikkel: ik ontdek mezelf met mijn hoofd, mijn hart en mijn handen en dat op mijn eigen tempo.
3. Ik ben verantwoordelijk: ik leer hoe ik kritisch mijn verantwoordelijkheid kan nemen in de wereld van vandaag.
4. Ik beweeg: ik werk aan een gezonde geest in een gezond lichaam.
5. Ik ontdek: Ik ben nieuwsgierig naar de wereld om mij heen vanuit mijn eigen leefwereld.
6. Ik en media: Ik ga op een kritische manier om met media.
7. Ik creëer: Ik geniet van kunstvormen en daag mezelf uit om creatief aan de slag te gaan.
8. Ik communiceer: Ik druk me zo goed mogelijk uit, zowel mondeling als schriftelijk in het Nederlands en in andere talen.
9. Ik los op: ik werk aan een wiskundige bagage die ik later kan toepassen.
10. Ik geloof: ik leef met een hart voor anderen, ik maak kennis en sta open voor religie en geloof.

Ik ben het in de grote lijnen zeker eens met bovenstaande punten, zeker degene die inspelen op diversiteit: puntje 1, 3, en 5. Maar ook puntje 10: Het HHC Tervuren is een katholieke school, en wil openstaan voor anderen, kennismaken met religie en geloof. Het aanvaarden van ieders levensbeschouwelijke visie - hoe verschillend ook - is een standaard die we moeten nastreven.

Met puntje 8 heb ik het moeilijker. En dit voornamelijk door de grote spandoek die buiten aan de schoolpoort hangt met de boodschap ""In het belang van uw kind spreken wij hier Nederlands. U toch ook?"

Hiervoor verwijs ik even naar een citaat uit 'Omgaan met meertaligheid in het onderwijs': "De keuze voor Nederlands als eerste instructietaal in het Vlaamse onderwijs, sluit het gebruik van andere talen en variëteiten in de klas en op school niet uit. In alle gebieden geldt individuele taalvrijheid, in lijn met de grondwet en/of internationale conventies, dus kinderen en ouders kan zelf nooit worden verboden hun eigen thuis- of moedertalen te gebruiken. Het is dus niet omdat het onderwijs in de eerste plaats in het Nederlands verloopt, dat kinderen tijdens de les of op de speelplaats ook niet een andere taal zouden mogen gebruiken en leraren en scholen zelf ook niet in een andere taal met leerlingen en ouders zouden mogen communiceren. Tegelijkertijd is het Nederlands vaak de enige taal die leerlingen delen en die dus verbindend kan werken.
Het is dus goed dat het Nederlands ook buiten de les wordt gebruikt, zeker omdat het voor anderstalige kinderen van groot belang dat ze ook van leeftijdsgenoten voldoende input in het Nederlands krijgen.
In de klas en op school kan ook vaak op een actieve manier aandacht worden besteed aan de diverse talen en variëteiten van de leerlingen. In Nederland mogen de thuis- en moedertalen van kinderen met een migratieachtergrond expliciet mee als voertaal worden gebruikt in de kinderopvang en het basisonderwijs." (de Graaf, Delarue, & De Coninck, 2019)

Jammer dus, er worden grote leerkansen gemist door er op te hameren dat er enkel Nederlands op de speelplaats mag gesproken worden. Ik ben het eens met de Nederlandse taal als verbindende werking. Maar een spandoek aan de schoolpoort en het verbieden van andere talen op de speelplaats werkt vaak contraproductief. Met talensensibilisering zouden de eigen talen van de kinderen een plaats krijgen op school. Hoe beter het kind immers zijn thuistaal beheerst, hoe vlugger het een tweede taal leert. (Hebbrecht, Belmans, & Stevens, 2017 - 2018)

BRONNEN:

• Brosens, V., & Catteau, H. (2020 - 2021). Frans: didactiek voor de lagere school. Brussel.
• de Graaf, A., Delarue, S., & De Coninck, K. (2019). Omgaan met meertaligheid in het onderwijs.
• Hebbrecht, J., Belmans, T., & Stevens, M. (2017 - 2018). Cursus Nederlands: Leerinhouden en didactiek 1.1, eerste semester. Brussel.
• Sporen van kolonisatie. (sd). Opgehaald van https://sporenvankolonisatie.studioglobo.be/.
• Van Goethem, A. (2021). Themamap "Kolonisatie". Hoeilaart.
• Versmissen, G., Masschelein, D., Verdoodt, E., & Hebbrecht, J. (2020). Taalkanjers 5. België: Plantyn n.v.